کد مطلب:51933 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:4

گنجینه پرسمان » متفرقه

آيا اين موضوع كه دانشمندان هيئت و نجوم معتقدند كه زمين كروي است و در عين حال بسرعت بـه دور خـود مي گردد , از نظر علمي مسلم است يا هنوز به صورت فرضيه باقي است در صورتي كه واقعا زمين در گردش است چه آثار علمي و حسي دارد ؟چرا هميشه ستاره جدي كه براي تـعـيـيـن قبله در نظر گرفته شده در يك محل مشاهده مي شود ؟وانگهي , آيا در قرآن و روايات اسلامي مطلبي در تاييد اين موضوع ديده مي شود ياخير ؟

كـرويـت زمـين و حركت آن هر دو امروز از مسائل مسلم علمي محسوب مي شود واستدلالات مختلفي براي آن ذكر كرده اند . روشـنـتـريـن اسـتـدلال حـركت زمين , همان استدلال پاندول است به اين ترتيب كه جسم سـنـگـيني را به وسيله ريسماني به نقطه بلندي آويزان مي كنند بطوري كه با كمال آزادي بتواند حركت كند . هـنـگـامي كه اين جسم را به حركت درآورند تا مدت زيادي به حركت خود ادامه مي دهد ; در اين حال اگر زمين ساكت و بي حركت باشد بايد جسم مزبور روي يك خط معين رفت و آمد كند ,ولي تجربه نشان مي دهد كه حركت اين جسم روي يك خط معين نخواهد بود و تدريجاانحراف از خط اول زيادتر مي گردد . اين آزمايش نشان مي دهد كه زمين دائما از طرف معيني به طرف ديگر حركت دارد . جـهـت ايـن حـركت را كه از طرف غرب به شرق است مي توان از روي همان خطوط تعيين نمود( توضيح بيشتر اين استدلال را با عكسهاي مختلف آن از كتابهاي هيئت مي توانيداستفاده كنيد ) . هـمـچـنين آزمايش نشان مي دهد كه اگر سنگي را از نقطه بلندي آهسته رها كنند كاملا به خط مـستقيم روي زمين سقوط نمي كند ; بلكه كمي به طرف مغرب مي افتد و اين خود نشان مي دهد كه زمين حركت دوراني از طرف غرب به شرق دارد . امـا ايـن كه مي بينيم ستاره جدي همواره در يك محل است , به خاطر اين است كه اين ستاره تقريبا مقابل محور زمين قرار دارد . بـديـهـي اسـت اگر كره اي را به دور محور خود بچرخانيم ( مثل اين كه سوزني را از وسط سيبي عـبـور داده و سـيـب راگرد آن سوزن گردش دهيم ) نقطه محور همواره ثابت است - مثلا سر سـوزن هـمـواره در يك محل است ; از اين رو , ستاره جدي كه ستاره قطبي است همواره ثابت به نظر مي رسد . امـا در مـورد وضـع زمـين در نقطه مقابل ما ( در قسمت زير زمين ) بايد توجه داشت چون زمين تـقـريبا به شكل كره است ما در هر كجا برويم وضع را يكسان خواهيم ديد ;يعني , نقطه بالاي سر خـود را آسمان و زير پاي خود را زمين خواهيم ديد و نيروي جاذبه در همه جا ما را روي زمين نگاه مي دارد . الـبـتـه بسياري از ستاره ها هستند كه در نيمكره جنوبي زمين ديده مي شوند و درنيمكره شمالي قـابـل رويـت نـيـسـتند و بعكس , همچنين سيارات نيز گاهي در يك نقطه زمين قابل رويتند و گـاهـي در نـقطه ديگر ; خلاصه اين كه در نقطه مقابل ما از كره زمين وضع عينا مانند نقطه اي است كه هستيم . امـا نمونه اي از آيات و اخباري كه نظريه حركت زمين را تاييد مي كند :1 - و تري الجبال تحسبها جـامـده و هـي تمر مر السحاب صنع اللّه الذي اتقن كل شي ء ; كوهها را مي بيني , و آنها را ساكن و جـامـد مي پنداري , در حالي كه مانندابر در حركتند ; اين صنع و آفرينش خداوندي است كه همه چيز را متقن آفريده است . (1)گاهي تصور مي شود كه اين آيه مربوط به اوضاع قيامت است يعني , انسان در روزرستاخيز كوهها را چنين مي بيند , ولي جمله صنع اللّه الذي اتقن كل شي ء اين انديشه را باطل مي سازد زيرا اين عبارت با روز رستاخيز مناسب نيست و روزقيامت , روز دگرگوني منظومه شمسي است نه روز اتقان و استوار شدن آفرينش و به عبارت روشنتر , ذيل آيه كه خدا با استحكام مصنوع خود را يادآوري مي كند , بادوران برقراري نظام مناسب است نه با دوران انقلاب . ظـاهـر آيـه حـاكي است كه كوهها در حال حركتند - اگر چه در نظر ما ساكن و بي حركت جلوه مي كند . مـمـكـن اسـت سـوال شود كه چرا خداوند از حركت كوهها سخن گفته نه زمين , در صورتي كه حركت كوهها تابع حركت زمين مي باشد ; آيا شايسته نبود به جاي بيان حركت كوهها حركت زمين را بـيـان كـنـد ؟ولـي پـاسـخ ايـن سوال روشن است و آن اين كه هر جسم كروي كه به دور خود مـي چـرخـد گـردش آن بـه واسـطه دندانه ها و نقوش و رنگهايي كه بر روي آن كره ترسيم شده مـحـسوس مي گردد ; بعلاوه , هميشه كوه مظهر عظمت و بزرگي است و به همين جهت از آن نام برده شده است و مسلم است كه حركت كوهها بدون حركت زمين معني و مفهوم ندارد . نـكـته جالب اين كه به جاي ( سكون ) لفظ ( جمود ) را به كار برده است زيرا اين لفظ در اين مورد رساتر و براي بيان انديشه سكون زمين است كه مورد توهم انسان است گوياتر مي باشد . عـلـت ايـن كـه خـدا حـركـت كوهها را به حركت ابرها تشبيه مي كند , اين است كه حركت زمين خـامـوش و نـرم و هموار و در عين حال سريع است مانند حركت ابرها 2 - الذي جعل لكم الارض مهدا ; همان خداوندي كه زمين را براي شما محل آسايش قرارداد . (2)قـرآن زمـيـن مـا را به گاهواره تشبيه مي نمايد و يكي از جهات تشبيه مي تواند اين باشد كه هـمـان طـور كـه گـاهـواره حركت دوراني هموار و نرمي دارد ; زمين نيز داراي حركت دوراني مي باشد . (3)

---

پاسخ به پرسشهاي مذهبي
مكارم شيرازي - ناصر و جعفر سبحاني 1 - سوره نمل , آيه 88 . 2 - سوره طه , آيه 53 . 3 - بـراي تـوضـيح بيشتر و نيز آگاهي از روايات اسلامي در اين زمينه به كتاب اسلام و هيئت صفحات 191 - 200 مراجعه شود .